دی ماه سال 96 نزدیک به یکصد شهر کوچک و بزرگ کشورمان شاهد اعتراض جمعی بخشی از مردم با مطالباتی اقتصادی و سیاسی و شعارهایی تندتر از حرکات پیشین بود. این موج اعتراضی با کشته شدن عده ای در خیابان و زندان و بازداشت تعداد زیادی از افراد در نقاط مختلف کشور در ظاهر مهار گردید.
برخورد صاحبان نظران و جریانات مختلف سیاسی با این اعتراضات متفاوت و گاه متضاد بود. اما از این واقعیت نمی توان گذشت که گستردگی جغرافیایی و بخشی از شعارها برای بسیاری تازگی داشت و حتی غافلگیر کننده بود.
این اعتراضات به مباحث زیادی در محافل سیاسی و فکری و حتی آکادمیک کشور دامن زد که همچنان ادامه دارد. با توجه به بسیاری از نظرات اندیشمندان و فعالان سیاسی و مدنی در داخل و خارج از کشور به نظر می رسد باید این اتفاق را بسیار جدی گرفت و مورد ارزیابی دقیق و عمیق قرار داد. به گمان بسیاری از صاحب نظران، علیرغم همه تفاوت دیدگاه هایی که با یکدیگر دارند، این رخداد، تازه آغاز یک حرکت است نه پایان آن.
بر همین اساس شورای دبیران نشریه میهن پرونده شماره بیستم خود، که دومین شماره از سومین سال انتشار میهن است، را به مسئله «ایران» پس از دی ماه 96 اختصاص داده است.
ما در این پرونده به دنبال این هستیم تا علاوه بر کاوش در باره علل و ماهیت؛ روند و آینده این اعتراضات، بررسی کنیم که تاثیر رخدادهای اعتراضی دی ماه 96 بر الف- حکومت و دولت ایران، ب- جریانات مختلف سیاسی و جامعه مدنی کشور، پ- اقشار مختلف مردم و بالاخره ت-افکار عمومی و فضای بین الملل چیست؟ همچنین بررسی کنیم که آیا موج یا امواج دیگری در راه است؟ بدون این تحلیل ها و بررسی ها، جریانات سیاسی و مدنی از امواج اجتماعی جا خواهند ماند و آن امواج نیز از این سرمایه اجتماعی و انباشت تجربه بی بهره خواهند شد. خسارتی دوجانبه که هر دو به ضرر ایران و منافع ملی آن خواهد بود.
در باره اهمیت موضوع این پرونده باید تاکید کنیم که هر چند در گذشته نیز کنش های اعتراضی مختلفی در ایران اتفاق افتاده است، از اعتراضات اسلامشهر و شیراز و مشهد و قزوین و …، تا اعتراضات 78 و در وسیع ترین شکل آن در سال 88؛ اما همزمانی و گستردگی اعتراضات دی ماه آن را به پدیده ای استثنائی تبدیل کرده است. طی این رخداد جامعه ایران یک بار دیگرنشان داد که ظرفیت و پتانسیل اعتراضات وسیع و حادی را دارد. جامعه ای که در کنش های مختلف و متنوع اش همیشه باعث غافلگیری همگان شده است.
بدین ترتیب اهمیت این اعتراضات تا آنجاست که باید کاوید در چشم انداز آینده این رخداد به کدام سمت خواهد رفت: تداوم یا خاموشی؟ آیا قابل مهار و سرکوب است یا قابل استمرار و گسترش؟ و در صورت گسترش به چه فرجامی خواهد انجامید؟ آیا سرعت گسترش آن اعتراضات اجتماعی سریع تر یا کندتر از روند شکل گیری یک اپوزیسیون دموکراسی خواه و ملی است؟ و درصورت سرکوب شدید این اعتراضات، مطالبات زمین مانده و خشم فروخفته اقشار محروم چه آینده ای را رقم خواهد زد؟ و بالاخره مجموعه این کنش و واکنش ها ایران را به سمت یک تحول اجتماعی پیش می برد یا نوعی فروپاشی؟
امیدواریم این پرونده با پاسخ به بخشی از این پرسشها و دغدغه‌ها، قدمی در راه تحلیل و تبیین مسائل راهبردی کنونی ایران عزیزمان برداشته باشد. شورای دبیران میهن از همه صاحب‌نظرانی که در این شماره با ما همکاری کرده‌اند سپاسگزار است.
شورای دبیران نشریه میهن
جواد اکبرین، رضا علیجانی، علی کشتگر و محسن یلفانی