جهان و ایران در چهار دهه اخیر تحولات سترگی را از سر گذرانده و با شتابی که در تاریخ بی سابقه می نماید، دگرگون شده است. فروپاشی بلوک شرق، سقوط دیکتاتوری های نظامی در آمریکای لاتین و آفریقا، ورافتادن آپارتاید، انقلاب ایران و رویدادهای پس از آن در ایران و خاورمیانه، رشد شتابان اقتصادهای در حال توسعه بویژه در جنوب شرقی آسیا و آمریکای جنوبی به موازات فرایند جهانی شدن و پیامدهای منفی و مثبت آن، وزن و جایگاه نگرش ها و تحلیل های گذشته را به چالش کشیده است.
در ایران؛ به فاصله اندک سالیانی پس از پیروزی انقلاب روند فشار و سرکوب دهه شصت آغاز شد. با فاصله ای یک و نیم دهه ای پس از آن اما؛ دوباره شاهد روندی شدیم که به اصلاحات موسوم گردید و با فاصله کوتاه تری جنبش نوظهوری سربرآورد که نامش جنبش سبز بود و … .
در گذر این سالها به ناگزیر مضمون و تعاریف مقولات سیاسی و اجتماعی و همگام با آن نگرش و افکار جامعه روشنفکری و فعالان سیاسی عمیقا دگرگون شده و به تبع آن جریانات سیاسی و عقیدتی تغییر کرده اند. روشنفکران و فعالان سیاسی خود نیز دگرگون شده اند.
امروز شاید بسیار کم باشند کسانی که عینا همچون گذشته بیندیشند و یا همان گونه عمل کنند که در چند دهه پیش عمل می کردند. البته بسیاری تصور شان این است که در این مسیر پر فراز و نشیب اهداف و آرمان های شان چندان تغییری نکرده است. این داعیه نیز می تواند مورد ارزیابی و بازبینی قرار گیرد. و قضاوت در باره آن در موارد مختلف، متفاوت باشد.
بنا به اهمیت این تغییر وتحول ها و تاثیری که در زندگی فردی و اجتماعی جامعه ما گذاشته و خواهد گذشت و به خصوص راهبردهای سیاسی و اجتماعی را متاثر کرده و خواهد کرد؛ دست اندر کاران میهن برآن شدند که موضوع پرونده شماره 15 نشریه را به «تحول گفتمان ها از انقلاب تا امروز» اختصاص دهند. و مثلا فرایند تغییر نگاه جامعه و هم چنین انقلابیون بدو انقلاب نسبت به سه مقوله «آمریکا، اسرائیل و حکومت جمهوری اسلامی» را مورد ارزیابی قرار دهند.
شاید بررسی این سیر تحولات، و ثبات و تغییرات احتمالی آن و از ناخودآگاه به خودآگاه آوردنش و نیز صورت بندی و دقیق کردن ابعاد و نتایج آن بتواند نوری بتاباند بر تفکرات و تحلیل ها و راهبردهای در پیش روی همه روشنفکران و فعالان سیاسی و مدنی کشور ما.
در این پرونده می خواهیم تغییر نظر صاحب نظران را در مورد سه گانه پیش گفته (آمریکا، اسرائیل و جمهوری اسلامی) بویژه سیر تحول نظری خود آنان و تبیین و تحلیل و نیز توصیه و تجویز(راهبردی) امروزشان را در قبال این سه مقوله اساسی بدانیم و با یکدیگر به اشتراک بگذاریم. سمت و درونمایه تغییرات می تواند متفاوت باشد مثلا تغییر از نگاه تماما و یکسره منفی و ستیزه جویانه به نگاه تحلیلی و تعاملی (و به عکس). از راهبرد اتحاد و ائتلاف به راهبرد انتقاد و تغییر (و به عکس). و از نگاه منفی (یا مثبت) عقیدتی و سیاه و سفیدی به نگاه همچنان منفی (یا مثبت) اما واقع گرایانه تر و تحلیلی تر. از نگاه کوتاه مدت و یا حتی فرا زمان به نگاه تدریجی و گام به گام (و یا به عکس).
به نظر می رسد فضای سیاسی و روشنفکری ما نیاز فراوانی به این کندوکاو و خودکاوی راهبردی دارد تا بتواند گذشته را چراغ راه آینده قرار دهد. همچنین بتواند تحلیل و تجویزی یکدست و منسجم و عاری از تناقض داشته باشد. نه آن که در یک حوزه جزئیات و گونه گونی و تنوع و پیچیدگی واقعیت را ببیند و در برخورد و تجویزهای راهبردی اش ملاحظه کند و در حوزه ای دیگر همچنان سیاه و سفیدی بنگرد و ارائه راه حل نماید.
تجارب دوستان و صاحب نظران مختلف در این شماره نقطه عزیمت ها و درون مایه های متفاوت و گوناگونی دارد که این خود افق دید را گسترده تر می کند. برخورد خودکاوانه و انتقادی بسیاری از نویسندگان مقالات این شماره جدا از تجربه ای که انباشت می کند و با دیگران به اشتراک می گذارد؛ خود اتفاق مثبتی در عرصه انتقادناپذیری روشنفکری و سیاسی و مدنی ماست! از همه نویسندگانی که به دعوت این شماره میهن پاسخ مثبت دادند صمیمانه سپاسگزاریم. از هم اکنون به نظر می رسد هم چنان در باره برخی از مقولات این شماره (به خصوص در تعیین نسبت با اسرائیل و مسئله فلسطین) جای بحث فراوانی وجود دارد.
شورای دبیران نشریه میهن
جواد اکبرین، رضا علیجانی، علی کشتگر و محسن یلفانی